کبد چرب چیست و چگونه به آن مبتلا نشویم ؟
کبد چرب به چه معنا است ؟
کبد چرب یکی از بیماری‌های قرن بیست و یکم است و جزو بیماری هایی است که کم کم نسل جدید بیشتر با آن درگیر می‌شوند و در همه ی سنین قابل مشاهده می باشد ، اگر میزان چربی در کبد بالا برود، تبدیل به منطقه ذخیره‌ای میشود و چربی اضافی در کبد انباشته میشود و باعث چرب شدن کبد می شود.
به طور معمول کبد حدود ۵ درصد چربی در بافت خود دارد، اما تجاوز چربی به مقادیر بیشتر از نسبت گفته شده، بیماری چربی کبد در نظر گرفته میشود و عوامل مختلفی میتواند در ایجاد آن نقش داشته باشد.
عواملی که تولیدکبد چرب می کنند:
- کبد چرب الکلی : تجمع چربی در کبد بدون التهاب و یا آسیب کبدی کم
- استئاتوهپاتیت غیرالکلی ( شایع‌ترین شکل بیماری ) : تجمع چربی در کبد ، آسیب دیدن و ملتهب شدن کبد، تورم شکم ، بزرگ شدن پستان در مردان، کف دست به رنگ قرمز تغییر میکند. از دلایل این نوع کبد چرب می توان به افزایش مصرف کلسترول، مقاومت به انسولین، افزایش تبدیل پروتئین ها و کربوهبدرات ها به تری گلیسیرید اشاره کرد.
- لیپودیستروفی: اختلالاتی که باعث میشود بدن نتوا ند چربی را به درستی استفاده یا ذخیره کند.
- کاهش وزن سریع یا سوءتغذیه
- مصرف برخی از داروها، از جمله کورتیکواستروئیدها، داروهای مورد استفاده در درمان ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV )، استروژن‌ها، بعضی داروهای خاصی که برای درمان سرطان استفاده می‌شوند و غیره.
- قرار گرفتن در معرض برخی از سموم
- بیماری‌های ژنتیکی
گریدهای کبد چرب و دلایل ابتلا به آن :- کبدچرب گرید 1 : رژیم نامناسب و پرچرب
- کبدچرب گرید 2 : سخت تر ازنوع 1 ، تغذیه غلط و مصرف الکل
- کبدچرب گرید 3 : فیبروز کبدی
- کبد چرب گرید 4 : سیروز کبدی
چه مواردی امکان ابتلا به بیماری کبد چرب را افزایش می دهند ؟
- وضعیت سلامتی فرد : اضافه وزن یا چاقی، دیابت نوع 2، سطح تری گلیسیرید بالا، سطح کلسترول تام بالا ( LDL بالا و HDL پایین )، سندرم متابولیک و .... که می تواند امکان ابتلا را بیشتر کند.
- ژن ها: درصورتی که اقوام نزدیک بیماری کبد چرب داشته باشند باید6 ماه یک بار آنزیم های کبدی بررسی شود زیرا امکان ابتلا به صورت ارثی وجود دارد و باید پیشگیری شود.
- رژیم غذایی نامناسب: زیاد استفاده کردن از روغن های جامد، نخوردن سبزی و میوه و استفاده بیش از حد از غلات
افراد با چه علائمی بیش تر در خطر بیماری کبد چرب هستند؟
سطح بالای قند خون ( mg/dl 100≤(FBS ، چاقی و اضافه وزن (دورکمرمعادل یا بیشتر از 94سانتی متر برای آقایان و80 سانتی متر برای خانم ها)، فشار خون بالا (فشارخون سیستولیک130 یابیشتر و دیاستولیک80 یابیشتر)، سطح پایین HDL (در مردها کمتراز40و درخانم ها کم تر از 50) ، سطح بیش از حد تری گلیسیرید بیشتر ازmg/dl 150، داشتن اضافه وزن و چاقی، چربی اضافه دور شکم
علائم بیماری کبد چرب
کبدچرب یک بیماری با علائم خفیف و یا بدون علائم است و امکان دارد با عوارضی مثل: احساس خستگی یا ناراحتی در قسمت بالای سمت راست شکم باشد و اغلب بیماران مبتلا به کبد چرب فاقد درد شکمی هستند. این بیماری اغلب به صورت اتفاقی حین آزمایشات کبدی ( AST, ALT, Total bilirubin, HDL, LDL ) قابل تشخیص است اما زمانی که وارد مرحله سخت و خطرناک شده باشد بدون آزمایش کبد و از طریق سونوگرافی نیز قابل مشاهده می باشد .
کبد چرب یک بیماری خاموش است و تا رسیدن به مراحل حاد نمی‌توان علامت روشنی از آن مشاهده کرد. در بیشتر مواقع افراد به طور اتفاقی متوجه بروز این بیماری می‌شوند، اما در زنان این بیماری اغلب با علائمی شایع زیر همراه است: افزایش خون ریزی در دوره پریود ، بوی بد دهان ، احساس تهوع و استفراغ ،ریزش غیرطبیعی مو، رفلاکس معده ،اسهال ،از دست دادن اشتها
درمان کبدچرب
درمان کبدچرب زمانبر می باشد و اگر فرد وارد مرحله سیروز کبدی شود(گرید4) تنها راه درمان پیوند کبد می باشد.
غربالگری کبدچرب
به افراد چاق ( BMIمعادل 30یا بیشتر)، بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم ، افزایش خفیف و بدون علت آنزیم های کبدی توصیه میشود و همچنین باید درنظر داشته باشید در مبتلایان به کبد چرب باید غربالگری دیابت نیز صورت بگیرد که این موارد از طریق آزمایشات کبدی و دیابت و سونگرافی قابل بررسی می باشد و بعد از انجام این موارد باید به پزشک متخصص جهت شروع کردن درمان مراجعه شود.
تصویرکبد چرب خفیف (A)در مقایسه با کبد چرب شدید (B) در MRS
الگوریتم تشخیص کبدچرب
* دریافت شرح حال و داروهایی که فرد مراجعه کننده مصرف میکند(داروهایی که میتواند باعث چربی کبدشود)
* اندازه گیری BMI و دور کمر بیمار
* دریافت آزمایشات CBC- OGTT-GGT-AST-ALT-HDL- Uric Acid-Iron
* بررسی از نظرHCV- HBV
* سونوگرافی کبد، کیسه صفرا وطحال
پیشگیری ازابتلا به بیماری کبد چرب نیازمند:
- رژیم غذایی مناسب (مصرف شیرینی و قندها را به حداقل برسانید یا اینکه اصلا مصرف نکنید، بیشتر کشمش، بادام و موز میل کنید چون حاوی پتاسیم هستند، حتما در طول روز ۸ لیوان آب بنوشید، میوه و سبزیجات را جایگزین خوراکی‌های مضر کنید، غذاهای یخ زده و سرخ شده مصرف نکنید، مصرف غذاهای فست فودی را ترک کنید، کنترل استفاده از شکر و غذاهای سرخ کردنی)
کنترل کردن وزن (هر روز ورزش کنید هرچند به مدتی کوتاه ، از مصرف غذاهای چرب دوری کنید و موادغذایی پرکالری مصرف نکنید مثل مغزها وکره بادام زمینی، برنج، سیب زمینی، ماهی های چرب مثل سالمون، پنیر ، ماست یونانی )، بررسی شاخص BMI (برای فرد سالم شاخص آن باید بین 18.5 الی 24.9 باشد )
نحوه محاسبه ای BMI : باید وزن به کیلوگرم را بر توان دوم قد به متر تقسیم کنیم .
- مصرف نکردن مشروبات الکی
- داشتن برنامه ورزشی مناسب : دوچرخه سواری و دویدن ( 30تا60 دقیقه در روز در محیط های خلوت و به دور از شلوغی)